Zonguldak Geleneksel El Sanatları

ZONGULDAK KÜLTÜR SANAT

Devrek Geleneksel El Sanatları

Yapılan araştırmalarda Devrek Beldesi’nde Demircilik, Kalaycılık, Süpürgecilik ve Bastonculuk geleneksel el sanatlarının günümüzde halen varlığını sürdürdüğü görülmektedir. Aynı zamanda yapılan bu işler yöre halkının da geçim kaynağı olmamaya devam etmektedir.

Rıza Usta – 47 yaşında Demircilik

“Mesleğimi bir zamanlar ustam olan Siyami AKDEMİR’den öğrendim. 1977’den bu yana mesleğimi icra etmekteyim.”

Selahattin Usta Demircilik

“1980’den beri bu işi yapmaktayım. Mesleğimi Siyami AKDEMİR ustamdan öğrendim.”

Macit ÇEKENİCİ – 57 Yaşında Kalaycılık

“1973 yılından bu yana baba mesleğim olan kalaycılık mesleğini yapmaktayım. Kalaycı Mehmet adı ile tanınan kişi benim dedemin amcası idi. Abimde kalaycı, Kalaycılık aile ZANAATIMIZ.”

Tansel IŞIK – BASTON USTASI

Zonguldak Merkez Geleneksel El Sanatları

Madencilik, dokumacılık ve ağaç işlemeciliği yöreye özgü iş kollarıdır. Kdz.Ereğli’de “elpek” Çaycuma’da “pelemet” diğer yerleşim birimlerinde de “çözme bez” olarak bilinen yerel dokuma, “düzen” adlı el tezgahlarında keten ve pamuk ipliği ile dokunurdu. Kız çeyizi, yağlık, kuşak peşkir gibi dokumalarda görülen Zonguldak yöresi nakışları (18. Ve 19. Yüzyıl), nakış bezi (ham ipek, keten), nakış türü (Türk işi, hesap işi), nakış tekniği (Muşabak, düz ve verev iğne, pesent, güzeme, kesme ajur, tel kırma altın simle yapılan balık sırtı verev) kullanılan renk, boya (kök boya, kadın saçı) ve motif yönünden üstün özellikler taşır. Zonguldak, Bartın, Karabük (Safranbolu, Eflani, Ulus) İlleri yöresinin karakteristik bir nakış tekniği olan “tel kırma” işi günümüzde de sürdürülmektedir. Herhangi bir bez üzerine “kırma teli” adı verilen malzeme ve özel aletle işlenir. Başörtüsü ve kadın üst dış giyiminde süsleme olarak kullanılır. Türkiye Taşkömürü Kurumu Genel Müdürlüğü (TTK) atölyelerinde madenci heykeli ve rölyefi, madenci feneri, masa üstü isimlik, maket kömür vagonu gibi üretim kültürünü yansıtan hediyelik eşyalar, gemi modelistlerinin maket gemileri yörenin el sanatları ürünlerindendir.

Merkezimizde kanaviçe üzerine işleme ve tel kırma yapılmaktadır.

Kanaviçe işinin yapılışı çok eski zamanlara kadar uzanır. Kolay, renkli ve gösterişli bir iş olduğu için daima tercih edilmiştir. Köylerimizdeki kadınlar kırmızı ve lacivert renkleri kendi dokudukları köy bezlerine işlemişlerdir. Kendi iç kıyafetlerinde de (göynek) kullanmışlardır.

Tel kırma işi çok eskiye dayanan değişik ve güzel bir işleme tekniğidir. İşleme yaparken madensel tel ve yassı bir iğne kullanılır. Önceden evliliğe aday her genç kız bu işlemeyi kedisi çalışırdı. Günümüzde bu düşünce değişse de işlemelere devam edilmektedir.

Nermin AKSOY 100 yıl önce gelinliğin üzerine şal olarak Tel Kırma işini çalışmıştır.

Alaplı Geleneksel El Sanatları

Alaplı ilçesinde ÇEKMEN BEZİ olarak bilinen yöresel kumaş kalın, ince ve ala bez olarak bilinen türlerden oluşmaktadır. Düzen adlı el tezgâhlarında dokunan bu bez genelde kadınlar tarafından üretildiği bilinmektedir. Keten bitkisinin halk tarafından üretilip sonra çeşitli aşamalar sonucunda lif haline getirilmesi ve ardından iplik haline dönüştürülüp dokunmaya hazır hale getirilmesiyle başlayan uzun ve meşakkatli bir üretim sürecinden oluşmaktadır.

Keten ipinin içerisine bir miktar pamuk lifi karıştırılarak daha yumuşak lif özelliği kazandırılıp dokunulan beze ince çekmen bezi denmektedir.

İçerisine dokuma esnasında bordo ya da mavi renge boyanmış keten iplikleri iplikleri karıştırılarak elde edilen bez türüne de ala bez denilmektedir.

Üretilen çekmen bezleri giyim alanında göynek, şalvar, ve daha çeşitli kıyafet yapımında kullanılmaktadır. Ayrıca peşkir (havlu) ve diğer süs eşyalarında da kullanılmaktadır.

ÇEKMEN BEZİ

Çaycuma Geleneksel El Sanatları

Çaycuma merkez ve yörelerinde yapılan sepetçilik mesleği köylerde halen yapılmaya devam etmektedir.

SEPETÇİLİK

Kdz. Ereğli Geleneksel El Sanatları

Dokumacılık, Anadolu’nun kültürel zenginlikleri arasında önemli yeri olan ve yöresel özellikler gösteren özgün bir el sanatıdır.

Karadeniz Ereğli’nin ünlü Elpek Bezi de bu sanatın en naif örneklerinden biri olarak keten dokumaları kategorisinde önemli bir yere sahiptir.

Elpek Bezi, Batı Karadeniz Bölgesi’nde bir zamanların tarım ürünü olan keten’in liflerinden yüzlerce hatta binlerce yıldır üretilegelmiştir. Antikçağlarda ketenden ürettiği yelken bezi ve dokumalarıyla ünlenen Karadeniz Ereğli’de, Karadeniz kıyısında dağlarla çevrili bir bölge olduğundan, yıllık nem oranı ülkenin diğer bölgelerine göre daha yüksektir. Bu nedenle, insan vücudunun nemden etkilenmesini önlediği bilinen ketenden elde edilen Elpek Bezi yüzyıllardır giyim malzemesi olarak kullanılmıştır.

Antikçağ yazarları, Karadeniz Ereğli halkının günlük yaşamını anlatırken; ketenden dokunmuş, vücudun tamamını kaplayan, bol ve bükümlü elbiseler giydiklerini ve bu durumun kenti şiirsel bir atmosfere büründürdüğünü anlatırlar.

Elpek Bezi, yörede sanayi gelişip, dokumacılıktan ve buna paralel olarak keten tarımından vazgeçilinceye kadar önemini korumuştur. Keten ipliğinin, elde edilinceye kadar geçirdiği uzun ve zahmetli yolculuk, üreticiyi bu bitkiden ve dokumasından vazgeçiren bir diğer faktör olmuş, Türkiye’de gelişen tekstil teknolojisi ve ürünleri ile rekabet edemeyen Elpek Bezi tarih sayfaları arasında kaybolmaya yüz tutmuştur.

1940-1950 yıllarında kaybolma sürecine giren Elpek Bezi, yaklaşık 50 yıl aradan sonra yeniden canlandırılıp yaşatılmaya başlanmıştır. Karadeniz Ereğli’de 1960’lı yıllar öncesi köylünün geçim kaynağı ve giyim malzemesi olan keten ve Elpek dokuma ürünleri, 1995 yılından sonra Karadeniz Ereğli Belediyesi ve Karadeniz Ereğli Halk Eğitim Merkezi girişim ve destekleriyle yeniden canlanmaya başlamıştır.

Karadeniz Ereğli’ye bağlı Kandilli Beldesi’nde bulunan dokuma tezgahları, yıllar önce kullanılan orijinal şekillerine sadık kalınarak yeniden hazırlanmıştır. Yörede yaşayan kadınların hem aile ekonomilerine hem de yöresel kültüre destek veren el emekleri ile dokunan Elpek Bezi, Türkiye’nin seçkin giyim firmalarına hammadde olarak satılmaktadır. Ayrıca ilçeye gelen ziyaretçiler için bu özel dokumadan üretilmiş örnekler, ilçe merkezinde sahil bandı üzerinde yer alan Elpek Evinde, sergilenerek satışa sunulmaktadır. Ayrıca dış ülkelere (Japonya öncelikli olmak üzere) ihracatı yapılmaktadır.

ELPEK BEZİ

ÇEMBER

Niyazi KARAKUŞ 88 yaşında Ağaç İşleri Ustası “DAVUL TOKMAĞI”

Gökçebey Geleneksel El Sanatları

Bölge insanımızın giydiği kıyafetler ve Geleneksel el sanatlarından Pelement bezinden yapılmış işlemeli ve sade gömlekler, pijama, üç etek (kollu, kolsuz, yelek), işlemeli gecelikler, kınalık, gelin başı, kuşak, fes, masa ve sehpa örtüleri gibi geleneksel el sanatları ürünleri yapılmaktadır. Ancak günümüzde bu malzeme kullanılmaktadır. Ayrıca demircilik mesleği de devam edilen meslek türlerinden biridir.

Pelement Bezi

Hüseyin ÇOBAN Demircilik